Detektyw w sprawie karnej, a prawo do obrony

W naszych dotychczasowych artykułach z tego cyklu zwracaliśmy uwagę na rolę detektywa w postępowaniu karnym. Nasza uwaga jest poświęcona działaniom detektywa, które pomagają/mogą pomóc w obronie podejrzanego/oskarżonego. Pamiętać też jednak należy o częstych działaniach detektywów w sprawach karnych, gdy wspierają oni organy procesowe i wymiar sprawiedliwości, a ich zleceniodawcą jest pokrzywdzony. O tym jednak może innym razem.

W dzisiejszym artykule postaramy się uporządkować argumenty przemawiające za tym, aby właśnie obrona korzystała z możliwości, które daje ustawa o usługach detektywistycznych oraz coraz bardziej profesjonalne usługi oferowane przez działające w Polsce podmioty takie usługi świadczące.

Detektyw policjantem dla obrońcy

Pisaliśmy o roli detektywa w pozyskiwaniu istotnych informacji oraz ustalaniu źródeł dowodowych, które w procesie mogą zostać wykorzystane przez obrońcę. Mowa tu nie tylko o wskazywaniu dowodów niewinności oskarżonego, ale także takich, które mogą spowodować zmianę kwalifikacji zarzucanego czynu lub wskazanie, że jego sprawcą jest ktoś zupełnie inny. Oczywiste jest, że obrońca aby być skuteczny w sądzie, powinien posiadać odpowiednie narzędzia i argumenty. Sam oskarżony często takich argumentów nie potrafi dostarczyć, a pamiętajmy, że gdy jest on tymczasowo aresztowany, zwyczajnie nie ma takich możliwości.

Rola obrońcy jest w takich przypadkach także mocno ograniczona, gdyż nie jest on osobą, która po pierwsze posiada umiejętności tzw. pracy operacyjnej, a po drugie odpowiednie do tego możliwości prawne.

Krótko mówiąc, detektyw może pełnić po stronie obrony, rolę podobną w wielu aspektach do roli Policji przy prokuratorze.

Co oznacza to w praktyce ? Zbiera informacje, które mogą np. stanowić podstawę wniosków dowodowych.

Detektyw jako konsultant

Inna ważna rola dla detektywa, z punktu widzenia obrony w postępowaniu karnym to specyficzna rola konsultanta. 

Pamiętajmy bowiem, że większość podmiotów działających w Polsce w branży detektywistycznej jest prowadzona przez byłych policjantów pionu kryminalnego i byłych funkcjonariuszy tzw. służb, posiadających często olbrzymie doświadczenie zarówno w zakresie działań operacyjnych jak i procesowych. 

 Dobry „procesowiec” potrafi wskazać zarówno braki jak i błędy w postępowaniu przygotowawczym. Często praktyka odbiega od modelowych rozwiązań o których sporo uczymy się w teorii. Podjęte czynności – nawet pozornie rutynowe mogą być finalnie źródłem błędów. Większości wadliwie przeprowadzonych czynności ma charakter niepowtarzalnych.

Doświadczony detektyw, zwłaszcza z praktyką w organach ścigania dla obrońcy może być, jak wyżej wspomniano, świetnym konsultantem w sprawach działań operacyjnych i procesowych organów ścigania.

Przesłuchanie detektywa jak przesłuchanie biegłego

Nie należy zapomnieć o tym, że sprawozdanie z czynności detektywa może być samoistnym materiałem dowodowym, a sam detektyw jest na okoliczności swoich ustaleń ważnym świadkiem. 

Dowód z przesłuchania świadka – detektywa, może mieć znaczące znaczenie dla oceny przez sąd dowodów zgromadzonych przez prokuraturę.  Nie ma statusu biegłego, ale z racji posiadanej wiedzy (wraz z powołaniem się na doświadczenie) jego odbiór przez Sąd może mieć wymiar do niego zbliżony.

Niejednokrotnie, uzmysłowienie sądowi w trakcie rozprawy np. tego, że czynności wykonane przez Policję (przeszukanie, oględziny, eksperyment procesowy itp.) zostały wykonane nierzetelnie lub nie wykonano ich pomimo takiej potrzeby i równocześnie istniejącym ku temu warunkom może całkowicie zmienić bieg procesu. 

Warto korzystać z detektywa w sprawach karnych

Ustalenia faktów nie ujawnionych w akcie oskarżenia, wskazanie nieznanych wcześniej źródeł dowodowych, czy wręcz pozyskanie w sprawie nowych dowodów, to jednak najważniejsze zadania realizowane przez detektywów. To one powodują, że po usługi detektywistyczne sięgają coraz częściej i z coraz lepszym skutkiem nie pokrzywdzeni (za tymi stoi państwo wraz z wszystkimi swoimi służbami), ale właśnie osoby, którym przedstawiono zarzuty lub skierowano wobec nich akt oskarżenia.