Detektyw od biznesu. Dlaczego biznes powinien już dzisiaj zadbać o outsourcing takich usług?

Detektyw to słowo przywołujące różne skojarzenia. Jednym kojarzy się z postaciami literackimi i filmowymi, takimi jak Sherlock Holmes, Herkules Poirot, Adrian Monk czy Bronisław Malanowski. Dla innych pierwszym skojarzeniem jest osoba montująca na zlecenie zdradzanej żony lub męża, w sypialni ich kochanków, ukryte kamerki rejestrujące pikantne szczegóły z momentów określanych w skrócie „zdradą małżeńską”. Są też tacy, którzy kojarzą to słowo automatycznie z pewnym znanym
celebrytą, który posługuje się (notabene bezprawnie) tym tytułem zawodowym aby za to co robią inni (najczęściej Policja lub media), kasować pieniądze od znajdujących się w trudnej sytuacji ludzi.

Chciałbym więc dzisiaj spróbować wyjaśnić, czym tak naprawdę, zgodnie z polskim prawem powinna zajmować się osoba wykonująca zawód detektywa i dlaczego, w niedalekiej przyszłości, nie wyobrażam sobie funkcjonowania biznesu bez korzystania z usług firm detektywistycznych. Zacznę od tego, że w Polsce, podobnie jak w większości państw, zasady wykonywania zawodu detektywa są określone ustawowo. Reguluje to Ustawa z dnia 06 lipca 2001 roku o usługach detektywistycznych. I to właśnie ta ustawa w art. 2 stanowi, że „usługami detektywistycznymi są czynności polegające na uzyskiwaniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji o osobach, przedmiotach i zdarzeniach, realizowane na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą, w formach i w zakresach niezastrzeżonych dla organów i instytucji państwowych na mocy odrębnych przepisów, a w szczególności:
1) w sprawach wynikających ze stosunków prawnych dotyczących osób fizycznych;
2) w sprawach wynikających ze stosunków gospodarczych dotyczących:
a) wykonania zobowiązań majątkowych, zdolności płatniczych lub wiarygodności w tych stosunkach,
b) bezprawnego wykorzystywania nazw handlowych lub znaków towarowych, nieuczciwej konkurencji lub ujawnienia wiadomości stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa lub tajemnicę handlową;
3) sprawdzanie wiarygodności informacji dotyczących szkód zgłaszanych zakładom ubezpieczeniowym;
4) poszukiwanie osób zaginionych lub ukrywających się;
5) poszukiwanie mienia;
6) zbieranie informacji w sprawie, w której toczy się postępowanie karne, postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe albo inne, jeżeli w toku postępowania można zastosować przepisy prawa karnego.”

I tutaj na chwilę się zatrzymajmy. Chciałbym bowiem zwrócić uwagę na kilka istotnych, wynikających z tego przepisu spraw.
Po pierwsze, ustawowy katalog tematów, w których można korzystać z usług detektywa, dzięki użyciu zwrotu „w szczególności” jest katalogiem otwartym, a więc wymienione obszary działań detektywa zostały wymienione w sposób przykładowy i ustawodawca przyznał, że mogą to być także inne tematy.
Po drugie czynności detektywistyczne mogą być wykonywane tylko w ramach zawartej w danej sprawie umowy. To ważne. Dlaczego? Postaram się to wyjaśnić w dalszej części artykułu.
Trzecia istotna regulacja wynikająca z art. 2 to zakaz stosowania form i działań zastrzeżonych dla organów państwowych. Takimi działaniami jest np. tak zwana prowokacja policyjna czy kontrola operacyjna, najbardziej kojarzona ze stosowaniem podsłuchów. Co jednak najważniejsze w treści zacytowanego artykułu, to wyjaśnienie, że praca detektywa nie polega na zastępowaniu Policji i innych służb w łapaniu przestępców. Detektyw, zgodnie z prawem zajmuje się uzyskiwaniem,
przetwarzaniem (w tym analizą) i przekazywaniem informacji. A teraz wróćmy do tego jak to jest z tymi sprawami, w których ludzie korzystają z usług detektywistycznych.

Myślę, że większość ludzi, bardziej lub mniej, zdaje sobie sprawę z tego, jak ważna jest informacja, oraz że dostęp do informacji pełniejszej i bardziej pogłębionej daje nam przewagę nad tymi, którzy tej informacji nie mają. Dlatego są tacy, którzy gotowi są płacić za uzyskanie takiej przewagi i dlatego też korzystają oni z usług firm detektywistycznych, bo tylko one mogą zgodnie z prawem, zajmować się zdobywaniem informacji zawodowo. Jest tak z uwagi na treść art. 4 przywołanej wyżej ustawy, który
mówi, że „wykonywanie (tych) czynności, (…) w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, wymaga posiadania licencji detektywa”, a „detektywem w rozumieniu ustawy jest osoba posiadająca licencję”.
Podsumowując, są dwa powody dla których ludzie, którzy aby rozwiązać swoje problemy, potrzebują informacji, zwracają się z tym do firm detektywistycznych.

1. Powód praktyczny – detektywi, z racji tego, że wykonują ten zawód, potrafią dotrzeć i zdobyć informacje potrzebne zleceniodawcy.
2. Powód prawny – tylko licencjonowani detektywi mogą pozyskiwać informacje zawodowo, tzn. w ramach płatnej usługi. Oznacza to ni mniej ni więcej, że każdy inny podejmując się tego typu usługi popełnia czyn zabroniony, za który zgodnie z art. 46 ustawy o usługach detektywistycznych przewidziana jest kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności do lat 2.

Jest jeszcze jeden powód dla którego po potrzebne informacje należy zwracać się do firmy detektywistycznej. Otóż zgodnie z treścią art. 28a ustawy, „detektyw lub zatrudniający do przedsiębiorca przetwarza dane osobowe zebrane w toku wykonywania czynności, o których mowa w art. 2 ust. 1, bez zgody osób, których dane dotyczą”. Może to robić jednak „…wyłącznie w zakresie realizacji usługi detektywistycznej”.

Obecnie z usług detektywów korzystają najczęściej osoby chcące zdobyć informacje potrzebne w sprawach związanych z rozwodami. Detektyw bowiem, aby zdobyć informacje, na przykład o niewierności partnera, najczęściej wykorzystuje metodę polegającą na obserwacji osoby podejrzewanej o zdradę małżeńską, a widząc naocznie fakty świadczące o tym, że obserwowany małżonek, w ukryciu przed swoim partnerem, spotyka się z osobą, z którą tej zdrady się dopuszcza, jest później bardzo istotnym świadkiem, w przypadku toczonej przed sądem sprawy rozwodowej. Zwłaszcza, że dysponując odpowiednim sprzętem, dokumentuje zaobserwowane fakty w formie nagrań lub/i fotografii. Posiadając odpowiednie umiejętności, potrafi w sporządzanym z realizacji sprawy sprawozdaniu, odpowiednio uzyskane informacje o zaobserwowanych zdarzeniach przekazać, tak aby mogły być one wykorzystane procesowo.

Oprócz spraw rozwodowych, detektywi często prowadzą działania w innych, związanych z życiem prywatnym sprawach. Są to m.in. sprawy związane z ustalaniem wielkości zobowiązań alimentacyjnych, ustaleniami majątkowymi czy poszukiwaniami zaginionych osób, a także, choć stosunkowo rzadko w sprawach o charakterze kryminalnym.

Jest jednak grono detektywów specjalizujących się w tzw. sprawach gospodarczych. Z uwagi na specyfikę tych spraw, związaną między innymi z konieczną znajomością zagadnień ekonomicznych i prawnych, a także z koniecznością podejmowania często bardzo skomplikowanych działań, na rynku działa stosunkowo niewiele firm detektywistycznych potrafiących skutecznie realizować zadania w tego typu sprawach. O ile jednak dotychczas, głównie z uwagi na stosunkowo rzadkie korzystanie z ich usług przez podmioty gospodarcze, mała ilość specjalistów na rynku usług detektywistycznych nie stanowiła większego problemu, to w najbliższym czasie należy spodziewać się tu rewolucyjnych zmian. Związane jest to z jednej strony z rosnącą świadomością przedstawicieli biznesu z konieczności pozyskiwania odpowiednich informacji służących bezpiecznemu i nie narażonemu na zagrożenia funkcjonowaniu ich organizacji, a z drugiej z czymś co nas czeka w związku z koniecznością wprowadzenia przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, zwanej powszechnie dyrektywą o ochronie praw sygnalistów. Co jest ważne z punktu widzenia detektywa w biznesie, dyrektywa ta wymusza wprowadzenie do ustawodawstwa krajowego, państw należących do UE, uregulowań prawnych, zgodnie z którymi będzie należało, we wszystkich podmiotach publicznych oraz docelowo we wszystkich podmiotach gospodarczych zatrudniających minimum 50 osób stworzyć procedury oraz kanały zgłoszeniowe, dzięki którym osoby posiadające taką wiedzę, będą mogły przy
zachowaniu poufności, a nawet być może anonimowości, dokonywać zgłoszeń o posiadanych informacjach, na temat występujących w firmie nieprawidłowości. Do zadań pracodawcy będzie należało wtedy m.in. przeprowadzenie działań wyjaśniających, w celu ustalenia czy rzeczywiście mamy do czynienia z nieprawidłowością, a jeśli tak to zdobycie informacji na temat osób związanych z
nieprawidłowością, dowodów oraz źródeł dowodowych w sprawie oraz przygotować materiały w sposób umożliwiający wszczęcie przez odpowiednie organy postępowań przygotowawczych. Wszystko to, chociażby z powodów, o których pisałem na początku spowoduje zapotrzebowanie na usługi firm detektywistycznych. Biorąc pod uwagę, że w Polsce firm detektywistycznych będących w stanie prowadzić tego typu działania jest góra kilkadziesiąt, a firm zobowiązanych do wprowadzenia rozwiązań związanych ze wspomnianą dyrektywą jest blisko 20 tys. łatwo policzyć, że nawet przy
optymistycznym założeniu, że miesięcznie zgłoszenie wymagające przeprowadzenie działań o charakterze detektywistycznym wpłynie do co piątej z nich to na jedną firmę detektywistyczną przypadnie miesięcznie do przeprowadzenia około 100 spraw. To jest oczywiście niemożliwe, bo jak uczy mnie doświadczenie, nawet te największe firmy z branży detektywistycznej, których jest na rynku kilka, są z reguły jednorazowo w stanie prowadzić skuteczne czynności w trzech/czterech poważnych sprawach o charakterze gospodarczym.

Z powyższego widać więc, że przedsiębiorcy, którzy chcą w niedalekiej przyszłości uniknąć poważnych kłopotów związanych z realizacją obowiązków wynikających z przepisów ustawy o sygnalistach, jak najszybciej powinni zadbać o nawiązanie współpracy z firmą, która będzie mogła zapewnić im obsługę działań wyjaśniających od strony czynności detektywistycznych, bowiem jest pewne, że dla wszystkich, takich firm na rynku po prostu nie starczy. Ponieważ sam uczestniczę w
procesie dydaktycznym, kształcącym osoby mogące działać w branży detektywistycznej wiem, że przygotowanie do zawodu odpowiedniej liczby osób, zajmie przynajmniej kilkanaście lat. Nie ma więc na co czekać i jak najszybciej należy zadbać o zapewnienie sobie fachowego wsparcia w zarządzaniu biznesem.